MDAG: Blok 2. Dokumenty kreacyjne WFO

W bloku prezentujemy przykłady kreacyjnych filmów dokumentalnych, charakteryzujących się opowiadaniem o świecie w sposób daleki od czystej obserwacji, twórczo przetworzony i ekspresywny. Filmy te powstawały w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi od lat 70. XX wieku. To wtedy instytucja otworzyła się na grupę młodych twórców, zrywających z dydaktycznym schematem oświatowych produkcji. W zestawieniu, obok filmu Wojciecha Wiszniewskiego – najbardziej znanego twórcy kreacyjnego kina dokumentalnego, prezentujemy obrazy Andrzeja Barańskiego, Bogdana Dziworskiego i Andrzeja Czarneckiego. Niemal pół wieku od swojego powstania nadal zachwycają warstwą wizualną, dźwiękową i zwracają uwagę na wyjątkowych bohaterów oraz bohaterki.

In the block we present examples of creative documentaries, characterized by telling about the world in a way far from pure observation, creatively processed and expressive, which were created at the Poland’s Educational Film Studio in Łódź since the 1970s. It was then that the institution opened up to a group of young creators who broke with the didactic pattern of educational productions. In the program, next to the film by Wojciech Wiszniewski, the most famous director of creative documentaries, we present films by Andrzej Barański, Bogdan Dziworski and Andrzej Czarnecki, which, almost half a century after their creation, still delight with their visual and sound layers, and their attention to unique heroes and heroines.

Wanda Gościmińska. Włókniarka (Wanda Gościmińska. A Waver) Polska / Poland, 1975, 22 min

Oryginalny formalnie, kreacyjny obraz Wojciecha Wiszniewskiego – jednego z najbardziej intrygujących postaci polskiego kina dokumentalnego lat 70. XX wieku. Film zrealizowany został na kanwie historii Wandy Gościmińskiej – łódzkiej włókniarki, słynnej przodowniczki pracy. Odwołując się do tej postaci – socrealistycznego posągu z lat 50. XX wieku – Wiszniewski demaskuje fałsz i zakłamanie tamtych czasów oraz mechanizmy, w których człowiek staje się narzędziem ideologicznej manipulacji. Autorem zdjęć do tego intrygującego filmu jest zdobywca Oscara® Zbigniew Rybczyński.

The creative documentary was based on the story of Wanda Gościmińska, a famous Łódź textile worker, a symbol of the era of socialist propaganda of success. Wiszniewski exposes the mechanisms by which man becomes a tool of ideological manipulation.

Wypracowanie (Essay) Polska / Poland, 1979, 18 min

Skrzące dowcipem i zaskakujące formalną pomysłowością oraz oryginalnym scenariuszem „Wypracowanie” to wnikliwy portret chłopca w okresie dojrzewania. Inspiracją dla filmu były „odręczne bazgroły” bohatera. „Zgrywa, za którą kryją się ważne sprawy” – mówił reżyser o formie „Wypracowania”. Wymowę obrazu kształtują z pozoru hybrydyczne elementy: starannie zaplanowane, w dużej części zainscenizowane zdjęcia, plansze z napisami i odręcznymi rysunkami. Całość składa się na niebanalną rzeczywistość bystrego nastolatka, który w barwny i metaforyczny sposób zwierza się ze swoich przemyśleń, fascynacji i tęsknot.

An insightful study of human personality in adolescence, during puberty. An inner monologue of a young man, as if a stream of consciousness merged with an original picture being a synthesis of various phenomena and life situations.

Kilka opowieści o człowieku (Scenes From the Life of a Man) Polska / Poland, 1983, 20 min

Bohaterem filmu Bogdana Dziworskiego jest charyzmatyczna postać Jerzego Orłowskiego, który mimo braku rąk aktywnie doświadcza życia, jeżdżąc na nartach, pływając, malując obrazy. Codzienność Orłowskiego została oddana za pomocą poruszających, ekspresyjnych zdjęć wielokrotnie nagradzanego za ten obraz Krzysztofa Ptaka. W filmie zrealizowanym bez komentarza i dialogów, słyszymy jedynie pojedyncze efekty dźwiękowe, wesołe pogwizdywania, które budują nastrój i wymowę obrazu, zwracając uwagę na to, co z pozoru nieistotne.

The film with an unusual protagonist – a man deprived of both hands but able to perform daily activities on his own. We see that Jerzy Orłowski is not only skillful with a door key or lighting a cigarette, but also skis, swims, and draws with artistry.

Szczurołap (Rat Catcher) Polska / Poland, 1986, 20 min

Nagradzana na międzynarodowych festiwalach metaforyczna opowieść o człowieku, który eliminuje szczury na skalę przemysłową. Tytułowy „szczurołap” przedstawia szczegółowo metody swojej pracy. Muszą one być starannie dobrane, ponieważ jego przeciwnicy to zwierzęta o wysokim stopniu inteligencji. Bohater wnikliwie tłumaczy socjotechniczny charakter swoich działań, które mają za zadanie zniszczenie całej społeczności. Film wkrótce po zakończeniu stanu wojennego był odczytywany jako metafora polowania służb bezpieczeństwa na przywódców opozycyjnego podziemia.

A multiple award-winning film about a man who destroys rats on an industrial scale. The title "rat catcher" presents his working methods in details. They must be carefully devised, because rats are highly intelligent animals and "it is not easy to win with them".